Traditioneel worden chirurgie, chemo-, immuno-, radio- en/of doelgerichte therapie toegepast als eerstelijnsbehandeling tegen kanker1. Deze worden vaker gecomplementeerd met een holistische benadering. Een gezonde levensstijl is sterk in populariteit toegenomen en wordt steeds meer gezien door artsen, onderzoekers en gezondheidsmedewerkers als een belangrijke factor in de behandeling alsook het algemene welzijn van een patiënt.2
In dit artikel verkennen we samen met Prof. Dr. Ann Smeets, borstchirurg aan het UZ Leuven, enkele manieren waar een gezonde levensstijl de behandeling van kanker samenkomen en elkaar kunnen ondersteunen. Ze benadrukt het belang van voeding tot lichaamsbeweging, tot stressbeheersing en het streven naar een gezond lichaamsgewicht. In dit artikel wordt het potentieel van levensstijl benadrukt als een krachtige preventieve maatregel tegen de ontwikkeling van kanker. Verder legt Prof. Smeets de verschillende aspecten van een gezonde levensstijl uit die een centrale rol spelen in het verhaal van kanker.
Levensstijl bij kanker is belangrijk omdat een diagnose van kanker aan de patiënt een gevoel geeft van machteloosheid en controleverlies. Dit is het stuk dat de patiënt zelf onder controle heeft. Hetgeen de patiënt zelf in handen kan nemen en zelf over kan beslissen hoe ermee om te gaan. Dit is het moment dat het leven op stil wordt gezet, de patiënt begint na te denken en het moment waarop de patiënten aangeven dat ze ook zelf willen meehelpen aan hun behandeling.
Patiënten komen vaak zelf met de vraag of ze anders moeten gaan eten om zo meer kans te hebben op genezing of om hun behandeling beter te kunnen verdragen. Belangrijk is dat er grote hypes bestaan rond diëten die niet altijd even wetenschappelijk onderbouwd zijn. Er zijn duidelijke richtlijnen over wat gezonde voeding is. De meesten benadrukken het belang van zoveel mogelijk plantaardig eten. Dit betekent dus veel groenten, fruit en peulvruchten. Wat niet iedereen weet is dat het belangrijk is om zo veel mogelijk rood vlees te vermijden of te beperken. We raden aan om bewerkt vlees, maar ook bewerkt voedsel in het algemeen zo veel mogelijk te vermijden. Verder is het vermijden van alcohol belangrijk, maar ook tegen frisdranken wordt nog heel vaak gezondigd. De patiënt moet natuurlijk nog blijven leven, het moet leuk blijven, dus de 80/20 regel, 80% gezond, 20% minder gezond is een meer haalbare doelstelling.
Kleine veranderingen in de voeding werken beter dan plotseling een volledig voedingspatroon om te gooien. Een keer in de week minder vlees eten bijvoorbeeld, of wanneer je een glas wijn drinkt bij het eten, 1 of meer maaltijden per week zonder alcohol. Kleine veranderingen zijn makkelijker vol te houden op lange termijn.
Sta stil bij je eetpatroon! Probeer de regelmaat van drie hoofdmaaltijden en een snack tussenin te hanteren en eet niet te veel tussendoor.
Naast gezonde voeding is het nastreven van een gezond gewicht ook van belang. Dit is niet altijd even vanzelfsprekend, zeker niet wanneer een medicatie neiging heeft tot gewichtstoename. Verder is het belangrijk om te weten dat een toename in gewicht en overgewicht een significante factor is in het krijgen van kanker en ook in de genezing van kanker. Een gezond gewicht is een gewicht met een BMI tussen 18.5 en 24.9 en in die range zit je het best aan de lage kant, zonder natuurlijk naar het ondergewicht te gaan.
Wanneer je levensstijl als arts met je patiënt bespreekt, is het cruciaal dat je meer zegt dan ‘je moet gaan bewegen’. Je moet het concreet maken en hier zijn duidelijke richtlijnen over. Deze zeggen dat je aërobe oefeningen moet doen, cardio oefeningen, 150 min, niet heel intensief, matige beweging (hartslag iets omhoog, een klein beetje zweten). Dit in combinatie met krachttraining, twee keer per week en wat stretching zoals yoga. Dit is haalbaar en brengt je al een heel eind. Veel patiënten zijn niet op de hoogte van de richtlijnen en gaan ofwel zeer extreem sporten en houden het daarom niet vol of zien het niet zitten om eraan te beginnen.
Met haalbaar bedoelen we dat je leuke dingen moet voorstellen. Het moet leuk blijven. Sporten in groep of met iemand samen. Net zoals bij een gezonde voeding is het best als je kleine dingen verandert en er gewoontes van maakt. Bijvoorbeeld, een wandeling maken tijdens je lunch met collega’s van 15 minuten. Het kan zo een routine zijn die gemakkelijk in te bouwen is.
Het is dus belangrijk om te bewegen, maar ook wordt het meer en meer duidelijk dat het al even belangrijk is om niet te veel stil te zitten. Als je een job hebt waarbij je veel moet zitten, kan je bijvoorbeeld elk half uur proberen je benen te strekken door naar het toilet te gaan een verdieping hoger of wat water te halen. 30 min bewegen en de rest van de dag op je stoel zitten heeft dus geen zin.
Roken is de belangrijkste veroorzaker van kanker, maar ook dit is algemeen bekend.
Patiënten die kanker hebben gehad, kunnen slaapproblemen of slaapstoornissen ervaren. Deze problemen zijn multifactorieel, bijvoorbeeld door medicamenteuze therapie, stress, ongerustheid of hormonale veranderingen.Patiënten kunnen naar aanleiding van hun therapie in de menopauze terechtkomen. Deze gaat al gepaard met een ander slaappatroon. Neem daar dan nog stress en ongerustheid bij, dan verklaart dit wel waarom veel patiënten slaapstoornissen hebben.
Slaapmedicatie voorschrijven is de gemakkelijke oplossing die wij als arts vaak verkiezen, maar eigenlijk moeten wij hier van af. Dit zorgt voor een slechtere kwaliteit van slaap. Een betere aanpak is slaaphygiëne. Bijvoorbeeld, wanneer je een heel stresserende dag hebt gehad, neem dan tijd om tot rust te komen, je lichaam af te stemmen om te gaan slapen. De gouden standaard voor slaapproblemen is cognitieve gedragstherapie, en niet het geven van slaapmedicatie. Ook acupunctuur, tai-chi en zelfhypnose hebben aangetoond om een betere slaapkwaliteit te stimuleren.
Je kan niet altijd kiezen aan welke stress je wordt blootgesteld. Verder hoeft stress ook niet altijd negatief te zijn. Acute stress kan een positief effect hebben, maar de langdurige, chronische stress is nadelig en dan is het belangrijk om met behulp van goede copingstrategie met die stress om te gaan. Voor de ene betekent dat ontspanningstechnieken, zoals yoga, mindfulness, voor de ander betekent dit wandelen in de natuur of creatief bezig zijn.
Een doel hebben als je ‘s morgens opstaat of een activiteit die je voldoening geeft, hebben een positief effect. Grenzen stellen, kiezen voor dingen die je liggen en die je voldoening geven en deel uitmaken van een groep waarin je je goed voelt zijn allemaal factoren die kunnen bijdragen aan een goede mentale gezondheid en een goed welbevinden.
We moeten stilstaan bij levensstijl en moeten beginnen met dit ter sprake te brengen op de raadpleging. Bewustwording is een eerste stap. Dan is er natuurlijk de educatie van uw patiënt en moeten we het concreet maken bij de patiënt. We moeten de patiënt gaan screenen: “Hoe is het met zijn/haar voedingsstatus, eetpatroon?”; “Hoe is het met de beweging?” Dit is een heel belangrijke factor voor ons, want wij kunnen als arts zeggen ‘je moet dit, je moet dat’, maar wat is de motivatie van de patiënt? Dikwijls is een patiënt die de diagnose krijgt van kanker extreem gemotiveerd om aan zijn levensstijl iets te veranderen. Dit is dan ook het moment dat we moeten aangrijpen om te proberen levensstijlveranderingen als een volwaardig onderdeel van een behandeling van kanker te zien.
Een gezonde levensstijl is belangrijk en helpt zeker om de kans op kanker te verlagen of je kansen op herstel zo hoog mogelijk te maken. Anderzijds kan je ook gewoon pech hebben, je kan ook het slechte lootje trekken en word je gediagnosiseerd met kanker ondanks een gezonde levensstijl en zonder dat je daar zelf ook maar iets aan kan doen. Het is belangrijk om te beseffen dat je je toekomst met een gezonde levensstijl niet kan vrijkopen.
Referenties
1.
2.
R.E. Pharm Eline De Bruyne M-BE-00002192 created on 14/06/2023
De informatie op deze site is bedoeld voor een breed publiek en kan productdetails of andere informatie bevatten die niet van toepassing of geldig is in uw land. Wij maken u erop attent dat wij geen enkele verantwoordelijkheid nemen voor het benaderen van deze informatie, die mogelijk niet in overeenstemming is met geldende juridische procedures, wet- en regelgeving, registraties of gebruiken in uw land.