Borstkanker begrijpen

De moderne diagnostische technieken kunnen borsttumoren in een vroeg stadium detecteren. Hoe sneller borstkanker wordt ontdekt, hoe groter de kans op een succesvolle behandeling. Dankzij speciale methoden kunnen we belangrijke tumorale karakteristieken identificeren en aldus een gerichte behandeling voor borstkanker opstarten.

Wat is borstkanker?

Borstkanker is verreweg de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen in België en de rest van de wereld. Mannen kunnen echter ook borstkanker krijgen. Desalniettemin is borstkanker met een incidentie van ongeveer 1% zeer zeldzaam bij mannen.

11000

Borstkanker treft elk jaar bijna 11.000 vrouwen in België.

30%

Bijna 1 op de 3 gevallen van kanker bij vrouwen heeft betrekking op borstkanker.

12.5%

1 op de 8 vrouwen zal vóór de leeftijd van 75 jaar worden geconfronteerd met borstkanker.

100

In België treft borstkanker jaarlijks ongeveer 100 mannen.

Dankzij de vooruitgang van screenings- en behandelingstechnieken zijn de overlevingscijfers voor borstkanker de afgelopen jaren gestaag toegenomen.

Borststructuur

De borst bij vrouwen (mamma in het Latijn) bestaat voornamelijk uit vetweefsel, klieren en melkgangen. De uit verschillende lobben samengestelde klieren (lobi in het Latijn) produceren de melk en de melkgangen (ducti in het Latijn) dienen om de melk naar de tepel te vervoeren. Het borstweefsel wordt doorkruist door bloedvaten en lymfevaten die uitkomen in de lymfeklieren onder de oksel.

Dwarsdoorsnede van de borst van een vrouw.
  1. Spieren
  2. Vetweefsel
  3. Melkklier
  4. Melkgang
  5. Tepel
  6. Ribben

Verschillende soorten borstkanker

Een tumorale borstaandoening wordt borstkanker ofwel borstcarcinoom genoemd. Borstkanker ontstaat in de melkkanalen (ductale kanker) en/of melkklieren (lobulaire kanker).

In de meeste gevallen begint borstkanker in de cellen van de melkkanalen.

Borstkanker is ofwel invasief of niet-invasief. Een invasief borstcarcinoom wordt gekenmerkt door het feit dat de kankercellen al in de omliggende weefsels zijn geïnfiltreerd. Bij niet-invasieve borstkanker is de kanker beperkt tot de plaats van ontstaan.

Hoe ontwikkelt borstkanker zich?

Elke dag veroorzaakt de normale celdeling in ons lichaam fouten, die worden gerepareerd door het beschermingsmechanisme van ons lichaam. Als hier echter storingen in optreden, of als er veel fouten zijn gemaakt, sterven de cellen. In zeldzame gevallen sterven de cellen niet en worden ze kwaardaardig. Deze mutaties van het genetisch materiaal van de cel worden tijdens de volgende deling doorgegeven aan de dochtercellen. De cellen in kwestie worden oncontroleerbaar en vermenigvuldigen zich op anarchistische wijze. Ze vormen dan een uitgroei, ook wel tumor genoemd.

Celdeling: van de gezonde cel naar de kankercel.

 

(1) De celdeling van een gezonde cel gebeurt op een gecontroleerde manier. (2) In geval van onherstelbare cellulaire schade, vernietigt de gezonde cel zichzelf, dit heet de cellulaire dood. (3) Als de cel ondanks de celschade zichzelf niet vernietigt, wordt het een kankercel genoemd. Deze groeit en verdeelt zich; en op deze manier wordt er gesproken van tumorale groei.

Risicofactoren voor borstkanker

De echte oorzaken van borstkanker zijn niet geïdentificeerd. Maar er zijn bepaalde factoren die mogelijks verantwoordelijk kunnen zijn voor borstkanker. Sommige kunnen worden beïnvloed door onze manier van leven, maar we hebben geen invloed op de meeste van deze factoren.

Kwel u zelf niet met de vraag of u er verantwoordelijk voor bent. De precieze oorzaak van borstkanker is nog steeds onbekend.

 

Beïnvloedbare factoren

  • Roken
  • Ongezond dieet en overgewicht
  • Diabetes mellitus (type 2)
  • Alcoholmisbruik
  • Korte borstvoedingsperioden
  • Omgevingsfactoren (bijv. straling)

Niet-beïnvloedbare factoren

  • Vroege menstruatie (eerste menstruatie vóór de leeftijd van 13)
  • Late menopauze (na 52 jaar)
  • Afwezigheid van kinderen of late geboorte van het eerste kind (zwangerschap op 30-jarige leeftijd of later)
  • Korte borstvoedingsperioden (ongewenste beslissing)
  • Algemene risico's gerelateerd aan leeftijd (vanaf 50 jaar)
  • Familie voorgeschiedenis: geval van eerdere kanker bij een of meer eerstegraads familieleden (moeder, zus, dochter)
  • Hormonale substitutie na de menopauze
  • Diabetes mellitus (type 1)
  • Genetische predispositie (bijvoorbeeld mutatie van BRCA-genen)

Vroegtijdige opsporing van borstkanker

In het algemeen heeft vroegtijdige opsporing van borstkanker een positieve invloed op de kansen op herstel. Het observeren van de borst is een effectieve vorm van vroegtijdige opsporing. Een door zelfonderzoek gevonden knobbeltje is echter niet altijd synoniem aan borstkanker, cysten kunnen deze aanwezigheid ook verklaren. Maar elk ontdekt knobbeltje moet door een arts worden onderzocht.

Symptomen en zelfonderzoek

Hoewel borstkanker meestal geen problemen veroorzaakt in het vroege stadium, kunnen vrouwen veranderingen in hun borsten constateren door zelfonderzoek. Er moet speciale aandacht worden besteed aan de volgende anomalieën:

  • Wijzigingen in de omvang of de vorm van de borsten
  • Een pas verschenen verschil in grootte tussen beide borsten
  • Kuiltjes, rimpels of knobbeltjes in de borst
  • Huidafwijkingen zoals roodheid, ontsteking of "sinaasappelhuid"
  • Verhardingen of knobbeltjes in het borstweefsel
  • Knobbeltjes of zwellingen onder de oksel
  • Ingetrokken of rode tepel, of vocht uit de tepel
  • Pijn op de borst

Mammografie voor vroegtijdige opsporing

Het zelfonderzoek vervangt geen medisch onderzoek of een mammografie voor de vroegtijdige opsporing van borstkanker. België heeft een systematisch opsporingsprogramma voor borstkanker opgezet. Alle vrouwen van 50 tot en met 69 jaar kunnen om de 2 jaar een screeningsmammografie laten nemen. Het bestaat sinds 2001 en wordt georganiseerd door de gefedereerde entiteiten.

In elke regio van het land zijn coördinerende centra verantwoordelijk voor het sturen van de uitnodiging voor opsporing van borstkanker om de twee jaar. Vrouwen die deze uitnodiging ontvangen, kunnen een afspraak maken in een erkende mammografische eenheid. Het onderzoek bestaat uit het nemen van 4 röntgenfoto's (2 van elke borst). Deze röntgenopnamen worden vervolgens beoordeeld door 2 verschillende radiologen, mogelijks door een derde als de eerste 2 het niet met elkaar eens zijn. Indien nodig wordt daarna nog extra onderzoek uitgevoerd. In 95% van de gevallen zal bij de screening geen enkele afwijking worden vastgesteld. Indien er toch een afwijking wordt vastgesteld, kan een vroege diagnose er voor zorgen dat een (zwaardere) behandeling kan worden vermeden.

Meer informatie:

Erfelijke borstkanker

5 tot 10% van alle borstkankers zijn erfelijk. In ongeveer de helft van deze gevallen zijn de BRCA1- of BRCA2-genen (English BReast CAncer) gemuteerd. Een genmutatie wordt door de moeder of de vader aan de kinderen doorgegeven en verhoogt de kans op het ontwikkelen van borstkanker. Sommige feiten kunnen een genetische risicofactor zijn voor borstkanker:

  • Frequente gevallen in de familie van borst- of eierstokkanker
  • Familieleden met borstkanker en eierstokkanker
  • Het optreden van deze ziekten op jonge leeftijd (vóór 50 jaar)

In het geval van een genetisch risico kunnen de families een adviseur gespecialiseerd in de genetica raadplegen. Na een gedetailleerde consultatie kan een genetische test worden uitgevoerd met behulp van een bloedtest waarmee een mogelijke wijziging van de genen kan worden vastgesteld.

Als de genetische test een wijziging detecteert, dienen de betrokkenen een medisch specialist te raadplegen om de te nemen maatregelen nauwkeurig vast te stellen. Vrouwen worden geadviseerd om vroegtijdige opsporingsonderzoeken voor borstkanker te intensiveren. De mogelijkheid bestaat eveneens om medicamenteuze preventie of een chirurgische ingreep te overwegen.

De diagnose van borstkanker

Een anomalie in de borst is zorgwekkend, zelfs als die in de meeste gevallen onschuldig is. De moderne diagnostische technieken stellen de artsen in staat om borstkanker al in een heel vroeg stadium op te sporen. Deze technieken evenals de nieuwe behandelmethoden hebben de kansen op herstel van borstkanker aanzienlijk verbeterd. Regelmatig onderzoek van het tumorweefsel vergemakkelijkt de effectieve en gerichte behandeling van borstkanker.

De diagnostische procedures in het kort

De combinatie van medische beeldvormingsmethoden en biopsie biedt een grote zekerheid voor de diagnose. De artsen beschikken over een breed scala aan nauwkeurige onderzoeksmethoden, maar elke patiënt is anders en daarom is de gebruikte methode afhankelijk van het specifieke geval van de ziekte.

Opsporing: histologisch onderzoek

Naast een betrouwbare diagnose, geeft een biopsie essentiële informatie over de biologische kenmerken van de tumorale cellen, aan de hand waarvan kan worden bepaald wat de beste behandeling is. Het histologische onderzoek heeft betrekking op de onderstaande parameters:

In sommige gevallen worden de tumorale cellen onderworpen aan een onderzoek dat "analyse van de genexpressie" wordt genoemd, wanneer de waargenomen tumorale karakteristieken nog ruimte laten voor twijfel over de te kiezen behandeling.

Stadiëring: betekenis van de classificaties

De classificatie van de verschillende stadia, of stadiëring, beschrijft de uitbreiding van borstkanker en helpt de artsen om een behandeling te definiëren. Het systeem voor de classificatie is genaamd TNM, deze drie letters geven aan:

  • T (tumor): grootte en uitbreiding van de tumor
  • N (node in het Engels): afwezigheid of aanwezigheid van metastasen in de lymfeklieren
  • M (metastasen): afwezigheid of aanwezigheid van metastasen op afstand

De TNM-classificatie verdeelt borstkanker in vier stadia, van I tot IV.

STADIËRING VAN BORSTKANKER (CLASSIFICATIE)

Lokaal begrensde borstkanker (vroege borstkanker)
Stadium I
De tumor is kleiner dan twee centimeter en is beperkt tot de borstklier.
Stadium IIA
Eén tot drie axillaire lymfeklieren (of oksellymfeklieren) zijn aangetast.
Lokaal gevorderde borstkanker (vroege borstkanker)
Stadium IIb
De tumor is tussen de twee en vijf centimeter groot. De tumor kan reeds zijn binnengedrongen in de lymfeklieren.
Stadium III
De tumor is de lymfeklieren binnengedrongen. De onderzoeken tonen geen aanwezigheid van metastasen op afstand in andere organen.
Gemetastaseerde borstkanker (gevorderde borstkanker)
Stadium IV
De tumor is andere organische systemen binnengedrongen.